آشنایی با ساز کاخن

کاخن، جعبه ای جادویی

معرفی ساز کاخن یا کاخون:

سازهای کوبه ای به نوعی به عنوان یکی از قدیمی ترین سازهای شناخته می شوند؛ که استفاده از آن ها تاریخی هزاران ساله دارد. باور عمومی این است که اولین استفاده سازهای کوبه ای ارتباط برقرار کردن از راه دور بوده است اما به مرور در مراسم ها، چه شادی یا عزا و تشریفات مذهبی از آن ها استفاده شده است. سازهای کوبه ای به همراه سازهای بادی برنجی از زمان های دور در خدمت موسیقی بوده اند که این نشان دهنده حضور قوی و ارتباطی است که بشر با این سازها برقرار می کند. در این مطلب قرار است با ساز کاخن یا کاخون که به نسبت از سازهای نو ظهور کوبه ای است آشنا شویم.

کاخُن در زبان اسپانیایی: (Cajón) لغتی است به معنای جعبه، صندوق یا صندوقچه که حالا به ساز کوبه ای پرطرفداری تبدیل شده است. نوازنده کاخن بر روی آن می‌ نشیند و با ضربات کف دست و انگشتان که بر روی صفحه جلویی (تاپا) و صفحات کنار و بالای ساز می‌کوبد، صدا تولید می‌ کند، همچنین از ابزارهای نوازندگی دِرام و دیگر سازهای پرکاشن نظیر مَلِت‌ها(mallets)، استیک‌ها(sticks) و بِراش‌ها(brushes) در نواختن کاخن هم استفاده می ‌شود.

فهرست:

• تاریخچه ی کاخن
• ساختار ساز کاخن
• اجزای ساز کاخن
• أنواع کاخن
• نتیجه گیری

تاریخچه ی کاخن:

کاخن بیشتر در موسیقی آفریقایی پِـِرویی و همین ‌طور سبک‌های معاصر فلامنکو و جَز(جاز) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از دیگر مواردی که به سازهای جعبه ای کوبه ای در آمریکای لاتین کاخن می گویند می توان در موسیقی رومبای کوبایی و موسیقی محلی مکزیک هم مواردی را یافت. کاخن که به زبان اسپانیایی به معنای جعبه است، قدمت زیادی ندارد و تاریخچه ی پیدایش آن کم است اما داستانی منحصر به فرد دارد؛ همه فکر می کنند که در ابتدا کولی‌های اسپانیایی به همراه رقص و آواز و عضو جدا نشدنی موسیقی فلامنکو یعنی گیتار، بر روی جعبه‌های میوه ریتم می گرفتند و اجرا می کردند که به مرور زمان حالت ساز گونه به خود گرفت و به کاخن امروزی تبدیل شد. کاخن از اواخر قرن هجدهم میلادی، توسط آفرو - پرویی‌ها (آفریقایی تبارهای پرو) مورد استفاده قرار می‌گرفت. بردگانی در غرب و مرکز آفریقا که به آمریکا آورده شده بودند، اصیل‌ترین وارثان کاخن هستند. در حال حاضر این ساز در سراسر قاره آمریکا، فیلیپین و اسپانیا رایج است. کاخن در دوران برده‌داری در کشور پرو توسعه یافت، بردگان نمی توانستند ساز حمل کنند و همه می دانند که موسیقی با فرهنگ آفریقایی در هم تنیده است پس آن ها شروع به نواختن روی جعبه های میوه کردند. البته که تا سال ۱۸۵۰ این ساز به اوج محبوبیت رسید و در سال‌های پایانی قرن ۱۹میلادی نوازندگان کاخن، حتی تغییراتی در ساختار و صدادهی این ساز بوجود آوردند که به محبوبیت این ساز اضافه کرد. پس از دوران برده داری کاخن در بین دیگر ساکنین آمریکای لاتین از جمله سفید پوستان (نسل ‌های بعدی استعمارگران اروپایی) هم رواج پیدا کرد و کم کم فراگیر شد.

ساختار ساز کاخن :

کاخن مشخصا جعبه ای به شکل مکعب مستطیل است که پنج وجه آن را از یک لایه چوب نازک به ضخامت 3/1 تا 2 سانتیمتر (5/0 تا 75/0 اینچ) می سازند. وجه ششم (که یکی از مستطیل های بزرگ است) با یک لایه تخته ی سه لای نازک پوشانیده می شود؛ این وجه که سطح ضربه خورنده یا سر(Head) کاخن است تاپا (Tapa) نام دارد. حفره صدا(Sound hole) در وجه كناری تاپا تعبیه شده است .صفحه چوبی تاپا را معمولا به طور کامل به جعبه کاخن نمی چسبانند، به طوری که در قسمت های بالایی اش فقط در چند نقطه به کاخن متصل است. با این تمهید هنگام ضربه زدن به تاپا صدایی گِزمانند و خاص با لرزشی از کاخن به گوش می رسد . فاکتورهایی که در خصوصیات صوتی کاخن مثل ارتفاع (زیری و بمی)، حجم، طنین و کاراکتر که در صدای آن موثرند به زبان ساده: اندازه و شکل کاخن، جنس و ضخامت چوب مورد استفاده در ساخت آن و اندازه و محل تعبیه حفره صدا نکاتی کلیدی و مهم محسوب می شوند.

 اجزای ساز کاخن:

نوع چوبی که صفحه تاپا را تشکیل می دهد بسیار متنوع است و بستگی دارد به اینکه سازنده (یا سفارش دهنده) چه نوع صدایی را ترجیح می دهد. صداهای با تُنالیته پایین (بم) گرم و مطبوع اند و صداهای با تنالیته بالا (زیر) واضح و درخشان، بدون آنکه تغییری در ویژگی های صوتی کاخن از نظر کاراکتر ایجاد شود. برای ساخت صفحه تاپا معمولا از چوب های درخت گیلاس، ماهون و افرا استفاده می کنند؛ در حالی که بقیه قسمت های کاخن را از چوب کاج، صنوبر و یا سایر چوب های سفید مرغوب می سازند . اخیراً یک پرکاشنسیت پرویی به نام روبرتو چینو بولانیوس (Roberto chino Bolanos) یک کاخن از جنس پلِکسی گلاس (Plexiglass) ابداع نمود که پلِکسی کاخن (Plexicajon) نام دارد. بدنه شفاف این کاخن از کاخن سنتی بزرگتر و سنگین تر است و حجم صدای آن اندکی از کاخن سنتی بیشتر است.

انواع کاخن:

در حال حاضر دو نوع ساز در بازار وجود دارد:

۱. کاخن‌های ثابت

کاخن‌های ثابت دارای فنر یا سیم گیتار هستند. این نوع ساز صدای یکنواختی تولید می‌کند و قابلیت تنظیم ندارد. اما این ویژگی ربطی به حرفه‌ای بودن یا نبودن ساز ندارد و برند‌های بسیار معروف دنیا نیز از این مدل ساز‌ها بسیار تولید و به بازار عرضه می‌کنند.

۲. کاخن‌های رگلاژی

این نوع کاخن دارای فنر یا سیم گیتار هستند، ولی قابلیت تغییر صدا را هم دارند. این مدل ساز‌ها در نوع فنری قابلیت شل شدن فنر و پخش شدن صدای چوب و در نوع سیمی قابلیت کوک شدن همانند گیتار برای زیر و بم شدن صدا را دارند.

نتیجه گیری:

علاقه مندان به ساز کاخن روز به روز در حال افزایشند، از جمله به دلیل صدای زیبا و هیجان انگیزش، این که به سادگی حمل می شود و... اما جز ذوق و شوق یادگیری یا حتی پشتکار باید بدانیم که آموزشگاه و استادی که هم در نواختن ساز ماهر باشد و هم در تدریس آن، ترکیبی نادر است. برای همین پیشنهاد ما به شما ماژورین است، آموزشگاهی که همه ی خصوصیاتی که از آن صحبت کرده ایم را داراست.

منبع: سامانه ی آموزش آنلاین ماژورین