دنیای موسیقی با سه تار
بهترین قطعات نواخته شده با سه تار
آشنایی با ساز سه تار:
در این مقاله ما با ساز سه تار، تعدادی از بهترین و معروف ترین قطعاتی که با آن نواخته شد و اساتید برتر و برجسته ی آن خواهیم پرداخت؛ سه تار از جمله سازهای اصیل ایرانی است که در محدوده جغرافیایی غرب آسیا رواج داشته است برخی از جمله عده ای از عرفا به ساز سه تار «اوتار» نیز می‌گویند. سه تار را از خانواده تنبور دانسته اند و امروزه در مقایسه به تار نزدیک تر است و معمولا نوازندگان تار با ساز سه تار نیز آشنایی دارند. سه تار از سازهای مضرابی موسیقی ایرانی است که در ساخت آن از چوب، فلز، زه یا نخ نایلون استفاده می شود. وسعت سه تار نزدیک به سه اکتاو است. سه تار را معمولاً با مضراب نمی نوازند بلكه با ناخن (انگشت سبابه)، نواخته می‌شود؛ سه‌تار و انواع سازهای شبیه به آن مانند تنبور و دوتار و چگور در نواحی مرکزی آسیا و خاورمیانه رواج دارند.
فهرست:
- تاریخچه سه تار
- چگونگی نواختن و اجزای سه تار
- نوای سه تار
- اساتید برجسته سه تار
- بهترین قطعات نواخته شده با سه تار
- نتیجه گیری
تاریخچه مختصری از سه تار:
سه‌تار در گذشته سه سیم (تار) داشته و اکنون چهار سیم دارد (البته سیم سوم و چهارم آن نزدیک به هم قرار دارند و هم‌زمان نواخته می‌شوند و مجموعهٔ آن دو را معمولاً سیم «بم» می‌نامند) با گذشت زمان کسانی چون ابونصر فارابی، ابوعلی سینا، صفی الدین ارموی و از متأخران ابوالحسن صبا لزوم افزایش یک سیم دیگر (این سیم از نظر تاریخی سیم چهارم است ولی سیم سوم خوانده می‌شود) به این ساز را درک کرده اند. سه تارهای امروزی دارای چهار سیم هستند. سیم سوم سه تار به سیم مشتاق معروف است و به روایتی از ابوالحسن صبا این سیم را نخستین بار درویشی به نام مشتاق علیشاه به ساز سه‌تار افزوده است.
چگونگی نواختن و اجزای سه تار:
سه تار را از خانواده تنبور دانسته اند و امروزه در مقایسه به تار نزدیکتر است و معمولا نوازندگان تار با ساز سه تار نیز آشنایی دارند. سه‌تار در حالت نشسته به صورت افقی روی ران پا قرار می گیرد به نحوی که دسته آن در طرف چپ و کاسه آن در طرف راست نوازنده است. نوازنده سر انگشتان دست چپ را روی پرده های(دستان) دسته حرکت می دهد و با ناخن سبابه دست راست بر آن زخمه می زند. سه تار را به علت سبکی وزن ایستاده هم می نوازند؛ حالا اگر بخواهیم بیشتر با اجزای آن آشنا شویم، ساز سه‌تار دارای دو قسمت کاسه و دسته است که در انتهای دسته پنجه قرار دارد که محل قرارگرفتن گوشی‌هاست.
قطعه حیلت رها کن اثر دولتمند خلف- تاجيکستان- نوازنده جواد عزیزی (اهورا)
نوای سه تار:
سه تار دارای صدایی مخملین و ظریف بوده از آنجایی که با کنار ناخن انگشت سبابه دست راست نواخته می‌شود، صدای ساز ارتباط مستقیمی با روح و جان نوازنده پیدا می‌کند و از این رو سه تار را اغلب همدم اوقات تنهایی خوانده‌اند. اغلب شنوندگان، ساز سه تار را دارای لحن و نوای آرام احساس می‌کنند، اما نوازندگان معاصر موسیقی ایرانی در تلاش برای توسعه موسیقی مدرن و نوی ایران، آثار زیبایی آفریده‌اند که با حال و هوایی که تا دو دهه پیش از این ساز سه‌تار تصور می‌شد کاملاً متفاوت است.
البته می بایست اشاره کرد که در سه تار نوازی مدرن تجربه استفاده از مضراب سیمی تجربه ای موفق بوده و با ایجاد صدایی شفاف و کریستالی کمک شایانی به گسترش امکانات ساز سه‌تار نموده است. اجرای تک سیم هایی خاص و همچنین افزایش قدرت اجرای دینامیک های مختلف نیز از مزایای استفاده از مضراب سیمی در نوازندگی سه‌تار است.
اساتید برجسته سه تار:
اگر تجربه ای در سه تار دارید حتما اساتید برتر این موسیقی دل انگیز را می شناسید؛ میرزا عبدالله، درویش خان، ابوالحسن صبا، احمد عبادی، نور علی برومند، یوسف فروتن، سعید هرمزی، داریوش صفوت، جلال ذوالفنون، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، داریوش پیر نیاکان، عطا جنگوک، داریوش طلایی، کیوان ساکت، مسعود شعاری، حمید متبسم، کیهان کلهر، محمد فیروزی، کیا طبسیان، امیرحسین پورجوادی، قشنگ کامکار و … از جمله اساتید مطرح کشورمان در رشته نوازندگی موسیقی سه تار هستند.
بهترین قطعات نواخته شده با سه تار:
حالا بگذارید شما را با بهترین قطعاتی که با سه تار نواخته شده است آشنا کنیم:
۱ – ای ایران
روح‌الله خالقی
۲ - آشفته حالی
علی تجویدی
۳ - پرند شوشتری
تصنیف قدیمی
۴ - آتشین لاله
روح الله خالقی
۵ - موج آتش
همایون خرم
۶ - پیک سحری
همایون خرم
۷ - می زده شب
پرویز یاحقی
۸ - دو سه شبه که چشمام به دره
بزرگ لشکری
۹ - آذربایجان مارالی
محلی آذربایجانی
۱۰ - مرا ببوس
مجید وفادار
۱۱ - مبارک باد
محلی
۱۲ - شد خزان (خزان عشق)
جواد بديع زاده
۱۳ - یک روز به شیدایی
شیدا
۱۴ - حالا چرا
روح الله خالقی
۱۵ - آنكه هلاک من همی
شیدا
۱۶ - شیوه نوشین لبان
علی اکبر شیدا
۱۷ - آیریلیق
محلی آذربایجانی
۱۸ - آشفته - چو اسیر دام توام
پرویز یاحقی
۱۹ - به زندان
ابوالحسن صبا
۲۰ - خوشه چین
روح‌الله خالقی
۲۱ - رقص چوبی
ابوالحسن صبا
۲۲ - گل پامچال
محلی
۲۳ - رشید خان
محلی
۲۴ - جان مریم
کامبیز مژدهی
۲۵ - چوپان
محلی
۲۶ - آذربایجان
روح الله خالقی
۲۷ - می‌خوام برم کوه
محلی
۲۸ - غوغای ستارگان
همایون خرم
۲۹ - ربابه جان
محلی
۳۰ - کوچه لر
محلی آذربایجانی
۳۱ - نگاه گرم تو
محلی خرم‌ابادی
۳۲ - لیلا بانو
محلی بیرجندی
۳۳ - شور عاشقانه
مرتضی نی‌داوود
۳۴ - رفتم که رفتم
علی تجویدی
۳۵ - تو ای پری کجایی
همایون خرم
۳۶ - ای کاروان
همایون خرم
۳۷ - هی یار هی یار
محلی گیلان
۳۸ - بسته دام
علینقی وزیری
۳۹ - برگ خزان
پرویز یاحقی
۴۰ - تو بیو
محلی بختیاری
۴۱ - آراز
محلی آذربایجانی
۴۲ - دایه دایه
محلی لرستانی
۴۳ - بارون بارونه
عطا‌الله خرم
۴۴ - درنه جان
محلی مازندرانی
۴۵ - شانه
عباس شاپوری
۴۶ - سلام صبحگاهی
حسن کسایی
۴۷ - از خون جوانان وطن
عارف قزوینی
۴۸ - امشب شب مهتابه
شیدا
۴۹ - نوایی
محلی
۵۰ - موسم گل
موسی معروفی
۵۱ - بهار دلنشین
روح‌الله خالقی
۵۲ - اندک اندک
ذوالفنون
۵۳ - لحظه دیدار
پرویز مشکاتیان
۵۴ - اگر مستم
شیدا
۵۵ - سایه چمن
محلی
۵۶ - سه گدار
محلی
۵۷ - گل گندم
محلی
۵۸ - عزیز جون
محلی
۵۹ - الهه ناز
اکبر محسنی
۶۰ - گل گلدون
محلی
۶۱ - کوهستانی
ابوالحسن صبا
۶۲ - عزیز بشین کنارم
محلی
نتیجه گیری:
در ماژورین دغدغه همیشه پیدا کدرن بهترین روش برای آموزش و کاربردی کردن آن است به همین دلیل هم سازها و نحوه ی آموزش و اساتید ما در بخش موسیقی با دقت انتخاب شده اند تا با کیفیتی هر چه بالاتر به علاقه مندان سازهای مختلف آموزش دهند.
منبع: سامانه ی آموزش آنلاین ماژورین
