زخمه هایی دلنواز
معرفی کوتاهی از 5 مدل از سازهای زهی- بخش دوم
سازهای زهی:
در مورد کلیت سازهای زهی، در مطلب قبلی توضیح داده شده است. اما اگر در خاطرتان نمانده، به صورت کوتاه به آن خواهیم پرداخت. زه یعنی سیم و تار، پس سازهایی زهی به سازهایی گفته می شود که تارهای آن از قسمت ابتدایی آن که گردن و دسته نام دارد تا انتهای ساز که به کاسه یا شکم معروفند می رسند. قسمت بالای ساز یا گردن آن، قسمتی است که کوک ها در آن قرار دارند. این سیم ها در انتهای ساز یا شکم، با خرک هایی ثابت شده اند. سازهای زهی – زخمه ای، مثل تار، تنبور و گیتار به سازهایی گفته می شود که معمولا، دست تخصصی در قسمت شکم بر تارها زخم می زنند و دست غیرتخصصی هم در قسمت گردن، میزان ارتعاش و صدای ساز را با کوکها مشخص می کند. سازهای زهی – آرشه ای که به عنوان مثال، سازهایی مثل کمانچه و ویولون زیرمجموعه ی آن قرار می گیرند سازهایی هستند که آرشه یا کمانی را باید روی آن ها قرار داد و ارتعاش مورد نظر را با سیم ها تولید کرد. در شکل آخر، سازهای زهی – ضربه ای یا زهی – کوبه ای، سازهای همچون پیانو و سنتور هستند که صدا و ارتعاش تولید شده در آن ها با ضرباتی که بر سیم ها برخورد می کند، تولید می شود. حالا که مروری کوتاه به سازهای زهی و نحوه کارکرد آنها داشتیم، همراه ما باشید تا در این مطلب پنج ساز دیگر از سازهای زهی را به شما عزیزان معرفی کنیم.
فهرست:
- ویولا
- سنتور
- رباب
- تنبور
- گیتار
- نتیجه گیری
ویولا:
ویولا، آلتو یا ویولون آلتو از خانواده ی ویولونها است پس در سازهای زهی – آرشه ای مورد بررسی قرار می گیرد. این ساز دقیقا مثل ویولون نواخته می شود. نوازنده آن را با دست غیر تخصصی گرفته و روی شانه قرار می دهد. دست تخصصی آرشه را روی سیم ها کشیده و ارتعاش مورد نظر نوازنده را تولید می کند. ویولا کمی از ویولون بزرگتر است و چهار سیم دارد. صدای این ساز بین ویولون و ویولون سل قرار دارد.
سنتور:
سنتور نوعی ساز زهی – کوبه ای است که صدای آن بسیار دلنشین و خاطره انگیز است. اگر بخواهیم از تاریخچه ی این ساز صحبت کنیم باید بگوییم که سنتور یکی از کهن ترین سازهای ایران و در نتیجه قدیم ترین سازهای تاریخ است. سازی که با پژوهش های بسیار، نشانه های آن در نقش برجسته های روی سنگها در بابل و ایلام کشف شده است. فرهنگ دهخدا سنتور را به این صورت تعریف می کند: سازی به شکل ذوزنقه که دارای سیم های بسیاری است و با دو زخمه ی چوبی (مضراب) نواخته می شود. رایج‌ترین نوع سنتور (۹ خرکی) دارای ۷۲ سیم است که به دسته های ۴ تایی و در ۱۸ دسته تقسیم می شود.
رباب:
رباب از سازهای محلی زهی - ضربه ای اصیل و مخصوص نواحی شمال شرقی ایران است که از چهار قسمت سر، شکم، سینه و دسته تشکیل شده است. تفاوت این ساز با دیگر سازها در پرده بندی بر روی دسته آن است. رباب دارای سه جفت سیم است. دو نوع رباب داریم که یکی هجده تار و یکی پنج تار است. صدای هجده تار آن بم است. رباب های پنج تار بیشتر توسط درویشان نواخته می شود.
تنبور:
تنبور یا تمبور سازی است که دسته ای بلند و کاسه‌ای گلابی شکل دارد و معمولاً از چوب توت ساخته می شود. کاسه آن به دو صورت یک تکه (کاسه ای) که از قدیم مرسوم بوده و چند تکه‌ا ی (ترکه ای یا چمنی) است که به تقلید از کاسه سه تار در دهه های اخیر ساخته شده است. طول این ساز در بین ۷۰ تا ۸۰ سانتیمتر بوده و دارای سه سیم است. به گفته ی فارابی در گذشته از یک یا دو سیم اصلی در آن استفاده می شده است اما حالا به صورت سه سیم طراحی و ساخته می شود. این ساز دارای چهارده پرده (دستان) بوه و فاقد ربع پرده است. در نواختن آن، دو نوع کوک رایج است. ابتدا کوک هفت دستان (برز) و دیگری کوک پنج دستان (ته رز) که نوازندگان امروزی بیشتر از کوک سیم اصلی دو (C) و سیم واخوان سل (G) استفاده می کنند.
گیتار:
گیتار سازی زخمه ای است که آن را هم با انگشت و هم با پیک (مضراب) می نوازند. در این ساز صدا توسط ارتعاش سیم ها تولید می شود به همین دلیل به سازهای گروه کوردوفون یا زه‌صدا تعلق دارد. در نت خوانی، نت های این ساز را با کلید سل می نویسند. گیتار از شش سیم تشکیل شده و دارای انواع گوناگون است. سازی که بسیار محبوب است و انواع مختلفی دارد. الکتریک، آکوستیک، کلاسیک و...
نتیجه گیری:
در این قسمت نیز با پنج ساز زهی معروف و گوش نواز دیگر آشنا شدیم تا علاقه مندان به صدای سازهای زهی بتوانند با آگاهی بیشتر ساز محبوب خود را انتخاب کنند و بتوانند از آن لذت ببرند. اما بدانید که علاقه، استعداد یا حتی پشتکار کافی نیست. به آموزشگاهی با کادر حرفه ای و اساتیدی ماهر و دلسوز نیاز دارد. برای همین ماژورین را به شما عزیزان معرفی میکنیم.
منبع: سایت آموزش آنلاین ماژورین
