سازهایی با ظاهری مشابه و محصولی متفاوت
تفاوت ساز سنتور و قانون
سنتور و قانون:
در این مطلب قرار ما بر این است تا راجع به دو ساز اصیل، کهن و خوش صدای ایرانی؛ سنتور و قانون صحبت کنیم. البته که هسته ی مرکزی این مطلب، تفاوت این دو ساز است که شاید در نگاه اول یکسان به نظر بیایند. خیلی از سازها در نگاه اول به هم شبیه اند اما در بطن و صدا و کوک و... باهم تفاوت های زیادی دارند؛ مثل سازهای تار و سه تار، سازهای ویولن و ویولا و نیز سنتور و قانون. ظاهر این سازها در نگاه اول یکسان به نظر می رسد، ولی با یک نگاه دقیق تر، هر کدام سازی مستقل هستند که مشخصات و ویژگی های مخصوص خود را دارند. در یکی از مطالب پیشین به معرفی مقدماتی ساز سنتور پرداخته ایم، پس برای کوتاه تر کردن سخن، به معرفی مختصر ساز قانون می پردازیم و تفاوت این دو ساز دلنشین.
فهرست:
- درباره ساز قانون
- ساز قانون در ایران
- تفاوت ساز سنتور و ساز قانون
- نتیجه گیری
درباره ساز قانون:
ساز قانون از شرق به ممالک غربی رسیده و گسترش پیدا کرده است. فارابی این ساز را هزار سال پیش، به صورت ۴۵ سیمی اختراع و در کتاب خود «الموسیقی الکبیر» آن را معرفی کرده و درباره آن توضیح داده است. صفی الدین آن را «نزهه» نامیده است. این ساز اصالتی ایرانی دارد، اما پس از اسلام این ساز وارد موسیقی عرب نیز شد و امروزه در سراسر آفریقا و آسیا، ساز قانون از ردهٔ سازهای سنتی و هنری اعراب به شمار می رود.
ساز قانون در ایران:
ساز ایرانی زهی – مضرابی و قدیمی که گوشه های موسیقی ایرانی را به خوبی می تواند بیان کند، ولی متاسفانه مدت ها است که در ایران به آن بی توجهی شده، در حالی که در کشور های همسایه سال ها ست از این ساز بهترین استفاده ها را می کنند. تقریبا از ۵۰ سال گذشته موسیقی دانان و نوازندگان ما دوباره به این ساز خوش صدا روی آورده اند. با وجود این که زمینه کار این ساز بر نغمه های و گوشه های موسیقی ایرانی مبتنی بوده است، به دلیل تقلید ناآگاهانه از روش ها و سبک های نوازندگی موسیقی عربی، این باور اشتباه به وجود آمده که ساز قانون عربی است و آن را باید به شیوه عربی نواخت، اما جالب است بدانید که این سبک در قانون نوازی باعث می شود تا علاقه مندان و شنوندگان موسیقی ایرانی صدای این ساز را بسیار با گوشه ها و دستگاه های موسیقی ما غریبه احساس کنند.
در گروه های موسیقی تک نواز قانون در ردیف اول نوازندگان می نشیند و ساز را روی زانو ها یا روی میز قرار می دهد و دو دست خود را با فاصله ی یک اکتاو روی ساز می گذارد و دست چپ اندکی دیرتر از دست راست به سیم زخمه می زند، در این حالت صوتی دو صدایی، به فاصله ی یک اکتاو از ساز شنیده می شود.
ساز سنتور
تفاوت ساز سنتور و ساز قانون:
سنتور و قانون هر دو سازهای زهی زخمه ای هستند. یعنی تولید صدا و ارتعاش در آن ها از طریق ضربه زخمه (یا مضراب) بر سیم انجام می شود. سنتور و قانون هر دو از اجزایی با جنس چوب و فلز ساخته شده اند که اکثر آن‌ها دارای نامی مشابه و ظاهری متفاوت هستند که به چند تفاوت در این دو ساز می پردازیم. به عنوان مثال هر دو ساز دارای خرک هستند، ولی ساختمان خرک سنتور با خرک قانون کاملا متفاوت است. مثلا جعبه ی صوتی ساز سنتور شامل دو صفحه به شکل ذوزنقه متساوی الاضلاع است که به کمک چهار کلاف جانبی به هم وصل می شوند در حالی که جعبه ی صوتی قانون از دو صفحه به شکل ذوزنقه قائم الزاویه است که با کلاف های چهارگانه جانبی به هم وصل می شوند، یا صفحه ی رویی سنتور دارای دو گل مشبک برای خروج صدا است و روی صفحه دو ردیف نه تایی خرک نصب می شود که از هر خرک چهار سیم می گذرد. در صفحه ی رویی ساز قانون هم شبکه هایی چوبی برای خروج صدا ایجاد می کنند، ولی در قانون در سمت چپ آن ۲۷ پرده گردان و ۸۱ گوشی قرار دارد و در سمت راستش یک خرک نصب می‌شود که زیر خرک چهار تکه پوست مستطیلی شکل قرار دارد.
ساز قانون
خرک سنتور یک قطعه چوب استوانه ای به ارتفاع دو و قطر یک و نیم سانتی متر است. یک طرف خرک پهن و مسطح است که روی صفحه قرار می گیرد و طرف دیگرش دارای یک شیار باریک و کم عمق است که یک مفتول فلزی روی آن قرار می گیرد و سیم های ساز از روی مفتول عبور می کنند تا در چوب خرک فرو نروند و صدای شفاف تری ایجاد شود. سنتور ۹ خرک در سمت راست و ۹ خرک در سمت چپ دارد (مجموعا ۱۸ خرک) که از هر خرک یک گروه چهار تایی سیم عبور می کند. اما خرک قانون یک تیغه ی باریک چوبی به طول تقریبی ۳۵ سانتی متر (کمی کوچکتر از عرض قانون) و ارتفاع ۲ سانتی متر است. خرک قانون به صورت یکسره به کمک چهار پایه ی چوبی کوچک روی سطح پوست ها نصب می شود و کلیه ی سیم های ساز قانون از روی آن عبور می کنند. در ضمن در قانون به جای مفتول فلزی، روی خرک یک استخوان باریک قرار دارد که سیم ها از روی استخوان عبور می کنند و از فرو رفتن سیم در چوب خرک جلوگیری می شود.
نتیجه گیری:
حالا که به ساز قانون و تفاوت میان دو ساز سنتور و قانون پرداختیم، بدانید که برای یادگیری ساز قانون در کنار علاقه و پشتکار، اساتید ماهر و کار آزموده و آموزشگاهی پیشرو و متفاوت با فضایی که استعداد ها را شکوفا کند هم نیاز است. به همین دلیل است که پیشنهاد ما به شما آموزشگاه ماژورین است. مجموعه ای که فقط و فقط به پیشرفت هنرجویان و بالاتر کیفیت یادگیری و آموزش اهمیت می دهد.
منبع: سایت آموزش آنلاین ماژورین
