ارتعاش سیمها و تولید صدا

معرفی کوتاهی از 5 مدل از سازهای زهی- بخش اول

 

سازهای زهی:

به فرمی از سازها که با لرزش و ارتعاش زه، تار یا سیم تولید صدا می­کنند، سازهای زهی می ­گویند. سازهای زهی در چند شکل و فرم به صورت زخم زدن، ضربه زدن و یا کشیدن آرشه روی سیم­ها صدا تولید می­ کنند. اگر بخواهیم با مثال در این مورد صحبت کنیم، چنگ و قانون و سنتور که برای هر صدایی یک سیم روی ساز در آن ها طراحی شده و روی آن سیم ها و رشته ها انگشت نمی گذارند و با گذاشتن آرشه و... ارتعاش مورد نظر را تولید می کنند تا صدای مطلوبی از این سازها تولید شود. اما نوع دوم آن ها را سازهایی تشکیل می دهند که روی رشته‌ها که هر یک را وتر نام گذاشته بودند، انگشت‌های دست چپ(یا دست راست برای چپ دستان) تکیه می‌کرده، مانند عود، رباب، تنبور و... که در گذشته بسیار طرفدار هم داشته اند. حالا ما در این مطلب می خواهیم 5 نمونه از سازهای زهی را به شما معرفی کنیم و آن ها را با هم بررسی کنیم.

 

فهرست:

• ساختار و انواع سازهای زهی
• تار
• سه تار
• ویولون
• کمانچه
• پیانو

 

ساختار و انواع سازهای زهی:

عموم سازهای زهی در ساختار خود کاسه ای در انتها دارند که به آن شکم هم گفته می شود. در قسمت بالای ساز، دسته یا گردن، پرده گذاری ها انجام شده که برای کوک کردن سازها استفاده می شود و هر ساز چند تار دارد که از قسمت گردن و کوک ها تا کاسه ی آن کشیده شده است که توسط خرک ها ثابت شده اند. می توان این سازها را به دو دسته ی زخمه ای و مرکب تقسیم بندی کرد که بیشتر به انواع آن می پردازیم. زهی – زخمه ای ها، یا زهی مضرابی که ارتعاش سیم توسط زخمه زدن با انگشت یا مضراب ها است. به طور مثال در موسیقی ایرانی تار، سه تار و تنبور و در موسیقی غربی گیتار، هارپ، ماندولین، کلاون و بانجو را می توان نام برد. زهی – آرشه ای، آرشه به معنی کمان است. در ساختمان این سازها سیم به کار رفته و آن را با آرشه می نوازند. در موسیقی ایرانی، کمانچه و قیچک و در موسیقی غربی  ویولن، ویولا، ویولنسل وکنترباس را می توان از سازهای زهی – آرشه ای نام برد و به آن ها اشاره کرد. و اما سازهای زهی – کوبه ای مانند سنتور و پیانو که با کوبیده شدن روی سیم ها ارتعاش و صدای مورد نظر نوازنده را تولید می کنند.

 

تار:

تار یکی از سازهای اصیل ایرانی است که نوای آن در طول تاریخ شنیده می شود. کاسه طنین این ساز دو قسمتی و شامل کاسه و نقاره است. تار ایرانی را به صورت نشسته روی پا قرار می دهند به طوری که دسته تار سمت چپ و کاسه طنینی سمت راست باشد و البته حالتی بر عکس برای چپ دستان هم طراحی می شود. نوازندگان راست دست با حرکت انگشتان دست چپ روی دستان هایی که در طول دسته و قسمت کوک قرار دارد و مضرابی که در دست راست است به سیم ها زخمه می زند. تار از سازهای پرطرفدار ما ایرانیان است.

 

سه تار:

اگر به ساختار این ساز بی نظیر بپردازیم، دارای کاسه گلابی شکل و دسته است. از نظر شکل ظاهری و اصول پرده بندی شبیه تار ولی کوچکتر از آن است، همچنین شکم آن کوچکتر و یک قسمتی است. نوازنده ی راست دست با حرکت دادن سر انگشت های دست چپ روی پرده های دستان و با ناخن انگشت اشاره دست راست به آن زخمه می زند. این ساز دارای وسعت صدایی سه اکتاو است. خرک آن کوچک تر از تار و دسته آن نازک تر است.

 

ویولون:

سازی زهی آرشه ای است که کوچکترین عضو این خانواده از سازها است و دارای زیرترین گستره صوتی است. این ساز پیچیدگی منحصر به فردی دارد و ماهر شدن در آن ساده نیست. با توجه به اینکه کوک ویولون باید بسیار دقیق باشد و دقت زیادی برای فالش نشدن صدای آن داشت. ویولون برای راست دستان روی شانه چپ قرار می گیرد و با آرشه ای در دست راست نواخته می شود. ویولون ها به صورت کلی در دو نوع آکوستیک و الکترونیک طبقه بندی می شوند.

 

کمانچه:

از قدیمی ترین و اصیل ترین سازهای زهی آرشه ای است که در واقع تکامل یافته ساز رباب است. نوازندگان مطرح کشورمان، نغمه ی این ساز را به گوش جهانیان رسانده اند. ساختار این ساز به این صورت است که این ساز دارای کاسه کروی شکل و توخالی است که در حقیقت قسمت اصلی آن است. پایه این ساز از جنس فلز است. ساز کمانچه را با کمانه می نوازند. به طور معمول از سیم و اخوان در کمانچه استفاده می شود. نوازنده، این ساز را در حالت نشسته و به صورت عمودی در دست چپ می گیرد و با انگشت های دست چپ طول دسته را حرکت می دهد و با حرکت رفت و برگشتی انگشتان دست راست، آرشه را روی سیم ها  می کشد.

 

پیانو:

این ساز خوش صدا، دارای کلیدهایی است که با فشار بر روی آنها صدا تولید می شود. بیشترین وسعت صدا در بین سازهای رایج از آن پیانو است. با وسعتی بیش از هفت اکتاو صدا را در خود جا داده است. پیانو دارای جعبه صوتی بزرگی است و سه پدال دارد. چکش ‌های پیانو توسط شستی ‌ها  به حرکت درمی‌ آیند. فشردن کلیدهای روی پیانو باعث به حرکت در آمدن چکش های داخل جعبه و برخورد آن به سیم ها و در نتیجه تولید صدا می شود. از انواع مختلف پیانو می توان پیانوی دیواری، پیانوی دیجیتال که نیازی به کوک ندارد و پیانوی رویال را نام برد.

 

نتیجه گیری:

در این مطلب هرچند مختصر، با سازهای زهی و انواع آن، همین طور ۵ ساز زهی به صورت مشخص پرداختیم تا علاقمندان آن بتوانند ساز مورد علاقه ی خود را انتخاب کنند و راجع به آن بیشتر بدانند. علاقه، پشتکار، آموزشگاه معتبر و اساتید ماهر راه رسیدن به موفقیت در موسیقی و رشته های دیگر اند؛ به همین دلیل پیشنهاد ما این است تا آموزشگاه ماژورین را انتخاب کنید.

 

منبع: سایت آموزش آنلاین ماژورین 

تار

سه تار

پیانو

کمانچه

ویولن